– Pani Dyrektor, co to jest ta piecza zastępcza i na czym polega? Taka dziwna trochę nazwa i raczej niewiele mówi przeciętnemu człowiekowi.

Rodzinna piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia dziecku opieki i wychowania przez rodziców biologicznych. Jest to przejściowa – okresowa forma opieki nad dzieckiem. W rodzinach zastępczych umieszcza się dzieci, których rodzice zostali trwale lub czasowo pozbawieni praw rodzicielskich lub gdy władza ta została im ograniczona. Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu i po uzyskaniu zgody rodziców zastępczych.

W sytuacji, kiedy dziecko nie może wychowywać się w swojej rodzinie biologicznej, najlepszym rozwiązaniem jest zapewnienie mu opieki w jednej z form rodzinnej pieczy zastępczej.

Rodzina zastępcza przyjmując dziecko pod swoją opiekę, dba o jego rozwój fizyczny                 i intelektualny, zaspakaja potrzeby zarówno w sferze materialno – bytowej jak i emocjonalnej. Angażuje się w proces kształcenia, pogłębia zainteresowania, organizuje wypoczynek wakacyjny. Pokazuje jak tworzyć więzi, dbać o innych i o siebie. Najkrócej mówiąc wypełnia obowiązki rodzicielskie wobec dziecka, dla którego tworzy rodzinę zastępczą.

Rodzice zastępczy w swoich działaniach współpracują z rodziną biologiczną, która bierze udział w podejmowaniu ważnych decyzji dotyczących ich dzieci (np. przy wyborze szkoły, zawodu, wykonywaniu poważnych zabiegów medycznych).

Bycie rodziną zastępczą to pewnego rodzaju praca, ale wymaga przede wszystkim dużo miłości i cierpliwości. Dzieci umieszczone w pieczy zastępczej oprócz zabezpieczenia potrzeb materialnych wymagają wiele uwagi, zainteresowania, ciepła i czułości.

– A w jaki sposób dziecko zostaje umieszczone w pieczy zastępczej?

Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu lub w przypadku pilnej konieczności zabezpieczenia dziecka – na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, na podstawie umowy zawartej między rodziną zastępczą a starostą właściwym ze względu na miejsce zamieszkania rodziny.

W przypadku interwencji policji i pilnej konieczności nie ma czasu na czekanie, by wyrok sądu się uprawomocnił i dzieci umieszczane są w pogotowiu rodzinnym, gdzie mogą przebywać do 4 miesięcy lub do czasu wydania postanowienia przez sąd. Następnie dziecko trafia do rodziny zastępczej lub wraca do rodziny biologicznej.

– Proszę nam powiedzieć, kto może pełnić funkcję rodziny zastępczej?

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej może być powierzone małżonkom lub osobie niepozostającej w związku małżeńskim, którzy:

1. dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej;
2. nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej, oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona;
3. wypełniają obowiązek alimentacyjny – w przypadku gdy taki obowiązek w stosunku do nich wynika z tytułu egzekucyjnego;
4. nie są ograniczone w zdolności do czynności prawnych;
5. są zdolne do sprawowania właściwej opieki nad dzieckiem, co zostało potwierdzone zaświadczeniem o braku przeciwwskazań zdrowotnych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, wystawionym przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej;
6. przebywają na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej;
7. zapewniają odpowiednie warunki bytowe i mieszkaniowe umożliwiające dziecku zaspakajanie jego indywidualnych potrzeb, w tym:
8. a) rozwoju emocjonalnego, fizycznego i społecznego,
9. b) właściwej edukacji i rozwoju zainteresowań,
10. c) wypoczynku i organizacji czasu wolnego.

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej niezawodowej lub zawodowej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może być powierzone osobom, które nie były skazane prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo. W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej co najmniej jedna osoba tworząca tę rodzinę musi posiadać stałe źródło dochodu.Zainteresowane osoby przechodzą odpowiednie szkolenie w siedzibie PCPR.

W chwili obecnej szkolenie odbywają 4 osoby.

Jeśli wszystko przebiega prawidłowo podpisywana jest umowa na prowadzenie rodziny zastępczej. Niestety, nie wszystkie osoby, które pozytywnie przejdą szkolenie ostatecznie decydują się na zostanie rodziną zastępczą. Pracownicy PCPR dokładają wszelkich starań, by wesprzeć kandydatów na rodziców zastępczych. Służą pomocą, wiedzą i czasem.

– Jakie mogą być formy rodzinnej pieczy zastępczej?

1. Rodzina zastępcza spokrewniona

• Funkcje rodziny zastępczej spokrewnionej pełnią najbliżsi krewni dziecka: dziadkowie lub pełnoletnie rodzeństwo. Przy doborze rodziny zastępczej, w pierwszej kolejności bierze się pod uwagę osoby spokrewnione z dzieckiem, o ile dają one gwarancję jego prawidłowego rozwoju. Ustanawia ją sąd rodzinny w wypadku: śmierci rodziców, ich niewydolności wychowawczej czy innych problemów, których skutki niekorzystnie odbijają się na dziecku. O ustanowienie krewnego rodziną zastępczą mogą wystąpić również sami rodzice, gdy nie mogą sprawować opieki nad dzieckiem np. wyjeżdżają na dłuższy pobyt za granicę, przechodzą ciężką chorobę.

2. Rodzina zastępcza niezawodowa

• Niezawodowa rodzina zastępcza zajmuje się dzieckiem lub dziećmi, z którymi nie wiąże jej żaden stopień pokrewieństwa, lub jest to pokrewieństwo dalsze. Jej funkcję może pełnić zarówno małżeństwo jak i osoba samotna. Rodzina niezawodowa może przyjąć pod swoją opiekę nie więcej niż troje dzieci. Jednak w razie konieczności umieszczenia w rodzinie zastępczej rodzeństwa, za zgodą rodziny zastępczej oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, jest dopuszczalne umieszczenie w tym samym czasie większej liczby dzieci.

3. Rodzina zastępcza zawodowa, w tym:

– zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego

– zawodowa specjalistyczna

• Zawodowe rodziny zastępcze to rodziny, które z tytułu wykonywanej pracy otrzymują wynagrodzenie. Opiekują się niespokrewnionymi dziećmi. W rodzinach zawodowych może przebywać łącznie nie więcej niż troje dzieci. W przypadku konieczności umieszczenia w rodzinie rodzeństwa, odstępuje się od tej zasady. Jedno z rodziców trwale powinno zajmować się opieką nad powierzonymi dziećmi.
• Rodziny zastępcze pełniące funkcję pogotowia rodzinnego przejmują opiekę nad dziećmi powierzonymi im w trybie interwencyjnym, w tym dowiezionymi przez policję w sytuacjach porzucenia lub zagrożenia życia i zdrowia. W pogotowiu rodzinnym umieszcza się nie więcej niż troje dzieci na pobyt okresowy, do czasu unormowania się sytuacji dziecka, nie dłużej jednak niż na okres 4 miesięcy. W szczególnych przypadkach okres ten może być przedłużony do 8 miesięcy lub do czasu zakończenia postępowania sądowego.
• Rodzina specjalistyczna jest przeznaczona dla dzieci wymagających szczególnej opieki i pielęgnacji. W rodzinie tej umieszcza się dzieci niedostosowane społecznie, dzieci z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi albo małoletnie matki z dziećmi.

1. Rodzinny dom dziecka

• W rodzinnym domu dziecka, w tym samym czasie, może przebywać łącznie nie więcej niż 8 dzieci. W przypadku konieczności umieszczenia w rodzinie rodzeństwa, odstępuje się od tej zasady. Prowadzący rodzinny dom dziecka otrzymuje wynagrodzenie oraz środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego, w którym prowadzony jest rodzinny dom dziecka. Ponadto w rodzinnym domu dziecka, w którym przebywa więcej niż 4 dzieci, starosta na wniosek prowadzącego rodzinny dom dziecka, zatrudnia osobę do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich.

N dzień 31 września 2019 r. na terenie powiatu kolskiego funkcjonowały:

– 32 rodziny zastępcze spokrewnione, w których przebywało 45 małoletnich,
–  15 rodzin zastępczych niezawodowych, w których przebywało 25 małoletnich,
– 2 rodziny zastępcze zawodowe pełniące funkcję pogotowia rodzinnego, w których przebywało 8 małoletnich,
– 1 zawodowa rodzina zastępcza, w której przebywało 5 małoletnich.

– A na jaką pomoc ze strony PCPR mogą liczyć takie rodziny zastępcze?

Rodziny, które wyraziły taką potrzebę i zgodę są objęte opieką koordynatora. W założeniu ustawy koordy­nator ma być postrzegany nie jako urzędnik, a raczej jako towarzysz rodziny. Jest on łącznikiem pomiędzy rodziną a PCPR. Koordynator, pojawiając się u rodziny po południu czy wiec­zorem, indywidualnie umawiając się z rodzinami, zaczyna być blisko problemów rodziny i ma szansę dać realne wsparcie w pokonywaniu codziennych trudności. Już sama możliwość spotykania dzieci i młodzieży, które w godzinach pracy pracowników socjalnych są najczęściej w szkołach, w ich naturalnym środowisku społecznym, jest okazją do zdobywania cennych informacji o dynamice stosunków wewnątrzrodzinnych. Pozwala to na wczesną profilaktykę zaburzeń opiekuńczo-wychowawczych w rodzinie. To on uczy funkcjonowania rodziny w systemie pieczy zastępczej, wspiera w pełnieniu wynikających z tego obowiązków, wyjaśnia wątpliwości i poprzez budowanie relacji pozytywnie oddziałuje na późniejsze, często formalne stosunki. Koordynatora można określić mianem pracownika pierwszego kontaktu, a jego właściwą relację z rodziną należy uznać za warunek skutecznego wspierania, które powinno prowadzić do destygmatyzacji rodzin zastępczych i budowania pozyty­wnego wizerunku, a tym samym promowania idei rodzicielstwa zastępczego.

Pod opieką jednego koordynatora może być maksymalnie 15 rodzin. W naszej jednostce zatrudnionych jest 2 koordynatorów. Ponadto rodziny zastępcze mogą korzystać w naszej jednostce ze specjalistycznego poradnictwa psychologicznego i prawnego.

– Pani Dyrektor, rodzice zastępczy otrzymują za swoje wsparcie świadczenie pieniężne. Jakie więc kwoty wchodzą w grę?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. (Dz. U. z 2019 r. poz. 1111 z późń. zm.) o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej osobom sprawującym pieczę zastępczą przysługują także świadczenia pieniężne (obligatoryjne i fakultatywne):

• Świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka w rodzinie zastępczej wypłacane miesięcznie w zależności od rodzaju rodziny:

1. rodzina zastępcza spokrewniona 694,00 zł;
2. rodzina zastępcza niezawodowa i zawodowa 1.052,00 zł;

• dodatek do świadczenia na pokrycie zwiększonych kosztów utrzymania dziecka niepełnosprawnego w wysokości 211,00 zł;

Dodatkowo w szczególnych sytuacjach, gdy budżet na to pozwala, można przyznać rodzinie zastępczej następujące świadczenia:

• dofinansowanie do wypoczynku dziecka poza miejscem zamieszkania;
• jednorazowe świadczenie na pokrycie niezbędnych wydatków związanych
  z potrzebami przyjmowanego do rodziny zastępczej dziecka (w przypadku umieszczenia dziecka po raz pierwszy w pieczy zastępczej) np. odzież, obuwie, podręczniki, przybory szkolne, drobne meble;
• świadczenie na pokrycie kosztów związanych z wystąpieniem zdarzeń losowych
  lub innych zdarzeń mających wpływ na jakość sprawowanej opieki – jednorazowo
  lub okresowo;
• rodzina zastępcza niezawodowa i zawodowa może otrzymywać środki finansowe
  na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego w wysokości odpowiadającej kosztom ponoszonym przez rodzinę zastępczą na czynsz, opłaty z tyt. najmu, opłaty za energię elektryczną i cieplną, opał, wodę, gaz, odbiór nieczystości stałych i płynnych, dźwig osobowy, antenę zbiorczą, abonament telewizyjny i radiowy, usługi telekomunikacyjne;
• rodzinie zastępczej zawodowej starosta może raz w roku przyznać świadczenie
  na pokrycie kosztów związanych z przeprowadzeniem niezbędnego remontu lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego.

Ponadto każdej rodzinie zastępczej wypłacamy dodatek wychowawczy w wysokości świadczenia wychowawczego 500 + do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, a z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego świadczenia „Dobry Start” w wysokości 300,00 zł
na dziecko/osobę uczącą się do 20 roku życia oraz na osobę uczącą się legitymującą
się orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności do ukończenia 24 roku życia.

– Czy zgłasza się do Państwa placówki wiele osób wyrażających chęć, by zostać rodziną zastępczą?

Niestety, liczba chętnych jest niewystarczająca. Cały czas poszukujemy kandydatów na rodziny zastępcze. Rozdajemy ulotki, rozwieszamy plakaty informacyjne. Wykorzystujemy wszelkie święta i uroczystości powiatowe na promowanie rodzicielstwa zastępczego. Zamieszczamy także informacje i komunikaty na stronie PCPR na Facebooku. Przy okazji tego artykułu również apelujemy, by osoby zainteresowane zgłaszały się do PCPR, gdzie uzyskają wszelkie niezbędne informacje, jak zostać rodziną zastępczą. Pracownicy naszej jednostki będą ich wspierać w tej niełatwej decyzji i służyć wszelką pomocą. Bycie rodzicem zastępczym to wszak praca – i to 24 godziny na dobę, 365 dni w roku. Ale jest to też piękna misja godna uznania i jak największej społecznej wdzięcznościza to,że ktoś chce oddać cały swój czas, energię i serce by stworzyć rodzinę dla dzieci swoich krewnych, którzy z różnych względów nie mogli podołać tej roli. Jeszcze większe uznanie należy się tym osobom, które chcą stworzyć rodzinę i dać dom dzieciom zupełnie dla nich obcym.

– Dziękuję za rozmowę.

JEŚLI MIESZKASZ NA TERENIE POWIATU KOLSKIEGO I CHCESZ ZOSTAĆ RODZINĄ ZASTĘPCZĄ ZGŁOŚ SIĘ DO:

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Kole – Zespół ds. pieczy zastępczej, ul. Poniatowskiego 21, 62-600 Koło, tel. 63/ 272 40 04 w. 112; e-mail: sekretariat@pcprkolo.pl

Szczegółowe informacje na ten temat znajdą Państwo na stronie int. Starostwa Powiatowego w Kole pod poniższym linkiem:
https://starostwokolskie.pl/plik,6764,piecza-zastepcza-co-w…