Wczoraj definitywnie zakończono tegoroczny sezon wykopalisk archeologicznych na kolskim Zamku Królewskim, ale mają być kontynuowane w kolejnych latach. Odkryto niepodważalne dowody na to, że fundatorem kolskiej fortalicji był król Kazimierz Wielki! Część historyków do tej pory podważała ten fakt. Kilka dni temu na Zamku doszło do spotkania władz m. Koła i radnych miejskich z archeologami oraz przedstawicielami  konserwatora zabytków. W spotkaniu uczestniczył też poseł Leszek Galemba, który zadeklarował pomoc z zdobywaniu funduszy na dalsze wykopaliska i rewitalizację zabytku. Archeolodzy przedstawili fascynujące wyniki wykopalisk, a potem dyskutowano o przyszłości ruin Zamku. Prezentujemy ciekawe nagrania spotkań na Zamku i potem w Ratuszu. Te materiały filmowe obejrzycie TYLKO na naszym portalu. Zachęcamy!

W spotkaniu w ruinach kolskiego Zamku Królewskiego uczestniczyli m.in.: wykonawcy badań, archeolodzy – dr hab.  Artur Różański – profesor UAM z Instytutu Archeologii UAM w Poznaniu oraz Tomasz Olszacki z Pracowni Archeologicznej „Trecento” w Łodzi, profesor Hanna Kóćka-Krenz – Przewodnicząca Rady Programowej Instytutu Archeologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, konserwator Grzegorz Budnik – kierownik konińskiej Delegatury Wielkopolskiego Urzędu Konserwacji Zabytków w Poznaniu, Krzysztof Gorczyca – archeolog Muzeum Okręgowego w Koninie, a także Burmistrz Miasta Koła dr Krzysztof Witkowski – historyk i regionalista kolski, Leszek Galemba – poseł na Sejm RP z naszej Ziemi Kolskiej, Przewodniczący Rady Miasta Tomasz Sobolewski oraz radni miejscy – Teresa Brzoska, Sebastian Kuty i Urszula Pękacz, kolski kolekcjoner i pasjonat historii Piotr Śniegocki oraz Tomasz Nuszkiewicz – historyk, dyrektor Muzeum w Kole.

SPOTKANIE W RATUSZU KOLSKIM NA TEMAT ZAMKU KRÓLEWSKIEGO W KOLE:

Spotkanie dotyczyło podsumowania dotychczasowych badań i ustaleń oraz wypracowania wstępnych opinii czy decyzji co dalej – jak zabezpieczyć odkryte mury wieży królewskiej, by nie ulegały niszczeniu.

Wykopano wiele ciekawych eksponatów, fragmentów naczyń ceramicznych, gwoździ itp.  Wszystkie trafią do kolskiego Muzeum. Ale najcenniejszym znaleziskiem jest kwartnik duży (półgrosz) bity za króla Kazimierza Wielkiego. To bardzo stara i rzadka moneta, którą znaleziono u podstawy fundamentu badanej wieży mieszkalnej. Świadczy to niepodważalnie o tym, że jej budowę rozpoczęto za czasów panowania tego króla, a więc miejscowe podania o tym, że fundatorem Zamku był Kazimierz Wielki okazują się prawdziwe, a teraz także naukowo potwierdzone. Źródła pisane niestety nie ujmowały Zamku w Kole jako fundacji polskiego króla-odnowiciela.

I JESZCZE RAZ WCZEŚNIEJSZE SPOTKANIE NA ZAMKU W KOLE:

Malowniczo położone nad przepływającą tuż obok Wartą majestatyczne ruiny zamku królewskiego w Kole to wyjątkowy zabytek o ponadregionalnej randze, cieszący się wielkim zainteresowaniem okolicznych mieszkańców oraz licznie odwiedzających go turystów. Dzięki środkom finansowym wyasygnowanym na ten cel przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i przy wsparciu organizacyjnym ze strony Burmistrza Miasta Koła w sierpniu 2019 roku zamek objęty został badaniami archeologicznymi, które są wstępem do jego inwentaryzacji, konserwacji i – w dalszej perspektywie – rewitalizacji. Badania prowadzone przez Pracownię Archeologiczną „TRECENTO”z Łodzi we współpracy z Instytutem Archeologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, kierowane są przez Tomasza Olszackiego i Artura Różańskiego. To drugie wykopaliska w dziejach, a pierwsze od ponad trzydziestu lat, kiedy to badania realizowało tu Muzeum Okręgowe w Koninie.

– W bieżącym roku eksploracja prowadzona była w rejonie wieży mieszkalnej (donżonu), czyli gmachu stanowiącego niegdyś rezydencję królewską na czas pobytów polskich monarchów w Kole. Budowla ta, wznosząca się niegdyś nad całym założeniem i w istocie najważniejsza część zamku, w momencie rozpoczynania naszych prac wystawała niewiele ponad poziom gruntu. Obecnie uczytelniony został pełen rzut jej murów, ponadto we wschodniej części jej wnętrza wyeksplorowano wykopy sięgające posadowienia fundamentów i pozwalające dokonać szeregu kluczowych dla zrozumienia dziejów zamku obserwacji. Po kilku tygodniach badań mamy pewność, że – wbrew dawnym sądom – budowniczym wieży mieszkalnej (donżonu) był król Kazimierz Wielki. Wprost na wylewce fundamentowej odnaleziono monetę tego władcy – srebrny kwartnik (półgrosz) wybity w mennicy krakowskiej w latach 1365-1370. Jeśli przypomnieć, że król nadał przywilej lokacyjny dla Koła w 1362 roku łatwo zauważyć, że niewiele później rozpoczął budowę murowanego zamku, wykorzystując zapewne w tym celu miejsce na piaszczystej nadwarciańskiej wydmie, gdzie stał wcześniej dwór obronny dawnych, prywatnych właścicieli tych ziem – mówią archeolodzy badający największy kolski zabytek – Przedwczesna śmierć ostatniego z koronowanych Piastów nie pozwoliła mu ukończyć zamku, stąd też nie znajdziemy kolskiej warowni w spisie fundacji monarchy powstałym wkrótce po jego zgonie (budowę zamku przypisał mu dopiero w sto lat później Jan Długosz). Dzieło królewskie kontynuował zapewne andegaweński starosta Krystyn z Koziegłów, wzmianka z 1383 roku odnotowuje bowiem istniejący już zamek. Czas największej wspaniałości zamek w Kole przeżywał jednak dopiero w XV wieku, kiedy to – począwszy od lat 20. Do połowy lat 80. tego stulecia był on jedną z najważniejszych siedzib królów polskich z dynastii Jagiellonów: Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończyka, a także stałą rezydencją księżnej mazowieckiej Anny. Częste przyjazdy królów wynikały z ich uczestnictwa w zjazdach, a potem sejmach prowincji wielkopolskiej, na które tłumnie zjeżdżało rycerstwo  z Wielkopolski, Kujaw, ziemi dobrzyńskiej, sieradzkiej i łęczyckiej. Badana przez nas wieża – jako wznoszące się wysoko ponad rzeszami szlachty mieszkanie monarchy i zapewne miejsce prowadzenia licznych prywatnych narad – była zatem scenerią rodzącego się polskiego parlamentaryzmu, wyprzedzając w tej funkcji inną i o wiele lepiej znaną wieżę mieszkalną – wzniesioną przez króla Zygmunta Starego w Piotrkowie Trybunalskim w początkach XVI wieku.

– W świetle naszych badań wieża miała wymiary 11,75 x 15 m. Najniższe partie jej fundamentów zbudowano z kamieni narzutowych przesypanych piaskiem, wyżej zaś wyprowadzono je z imponujących ciosów piaskowca uzupełnionych kamieniami narzutowymi, a łączonych silną zaprawą wapienną – kontynuują archeolodzy – Analiza sposobu obróbki ciosów niedwuznacznie wskazuje na ich wcześniejszą proweniencję – jest to zapewne wtórnie użyty budulec pochodzący z rozbiórki lub przebudowy romańskiej budowli sakralnej. Ponad fundamentem mury wznoszono tylko z cegły układanej na zaprawie wapiennej, najpewniej w wątku gotyckim. W dolnej kondygnacji, znajdującej się poniżej poziomu użytkowego dziedzińca, wieża podzielona była na dwa pomieszczenia, a w narożniku mniejszego z nich znajdowała się studnia. Znaczna grubość murów fundamentowych (2,50-2,60 m), liczne przykłady podobnych budowli powstałych w zbliżonym czasie (jak np. wieże mieszkalne w Świnach i Siedlęcinie na Dolnym Śląsku, czy siedziba rodu Pałuków w Gołańczy w północnej Wielkopolsce), a wreszcie powstały w XVII w. rysunek zniszczonej już wieży, pozwalają zakładać, że był to gmach podzielony na pięć kondygnacji. Dwa dolne jej poziomy spełniały zapewne funkcje gospodarcze, wyżej położone było piętro reprezentacyjne, a nad nim mieszkalne. To ostatnie charakteryzować się musiało luksusowymi w stosunku do epoki standardami wyposażenia, skoro król Kazimierz Jagiellończyk wraz z małżonką Elżbietą Rakuską potrafił tu rezydować ponad miesiąc w porze zimowej. 

Badania królewskiej wieży mieszkalnej mogą stać się początkiem lepszych czasów dla zapomnianej, zrujnowanej budowli, jednocześnie zabytku tak ważnego dla kultury polskiej. Po przeprowadzeniu przez nas kompleksowej inwentaryzacji architektonicznej i wykonaniu serii pomocniczych analiz pora przejść do konserwacji murów, połączonych – jak mniemamy – z koniecznością należytego uczytelnienia jej pozostałości. Godnym, a jednocześnie atrakcyjnym sposobem upamiętnienia byłoby odtworzenie choćby jednej kondygnacji gmachu, w której miejsce swe znaleźć by mogła ekspozycja dotycząca kolskiego zamku i jego minionej potęgi. 

W sali obrad kolskiego Ratusza odbyło się spotkanie połączone z prelekcją archeologów i pokazem slajdów, podczas którego zaprezentowali wyniki swoich prac i analiz. Przed salą wykonano specjalną ekspozycję ukazującą pozyskane z wykopalisk przedmioty, w tym wyjątkową monetę z czasów króla Kazimierza Wielkiego.