25 kwietnia br. w Lesie Rzuchowskim, na terenie byłego niemieckiego Obozu Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem, odbył się VI Marsz Pamięci, który jest poświęcony upamiętnieniu zamordowanych tu ofiar. W uroczystościach wzięły udział władze naszego powiatu na czele ze Starostą Kolskim Wieńczysławem Oblizajkiem, władze Gminy i Miasta Dąbie na czele z burmistrzem Tomaszem Ludwickim, przedstawiciele innych gmin powiatu, organizacji, szkół, instytucji i stowarzyszeń, Kościoła, młodzież, a także przedstawiciele Romów, Gminy Żydowskiej i ambasad niemieckiej oraz austriackiej. Marsz wyruszył sprzed Pomnika Ofiar Zagłady. Zaproszeni goście i uczestnicy oddali hołd pomordowanym, złożyli kwiaty i zapalili znicze. Uroczystości zorganizowane zostały przez Starostwo Powiatowe w Kole oraz Muzeum Martyrologiczne w Żabikowie wraz z Odziałem w Chełmnie nad Nerem.

Tegoroczną inicjatywę poprzedziła promocja książki „Zagłada Romów i Sinti w byłym pierwszym nazistowskim Obozie Zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem w czasie II Wojny Światowej (1941 – 1945)” i spotkanie z jej autorem Andrzejem Sochajem. O zdarzeniach, jakie miały miejsce w Rzuchowskim Lesie nigdy nie powinniśmy zapomnieć – ku przestrodze, ale głównie przez konieczność oddawania czci poległym.

KLIKNIJ POD SPODEM I OBEJRZYJ RELACJĘ FILMOWĄ Z MARSZU PAMIĘCI:

Kwietniowa data Marszu nawiązuje do dwóch wydarzeń: Dnia Pamięci o Zagładzie i Bohaterstwie obchodzonym w Izraelu oraz 75. rocznicy wybuchu żydowskiego powstania w getcie warszawskim. Uczestnicy Marszu dołączyli do  akcji „Żonkile”, które stały się symbolem szacunku i pamięci o powstańcach.

Uroczystości rozpoczęły okolicznościowe przemówienia: Dyrektor Muzeum Martyrologicznego w Żabikowie Anny Ziółkowskiej i Starosty Kolskiego Wieńczysława Oblizajka. W nostalgiczny i pełen zadumy nastrój wprowadził montaż słowno-muzyczny przygotowany przez młodzież z Liceum Ogólnokształcącego im. Kazimierza Wielkiego w Kole.

Tradycyjnie spod Pomnika Ofiar Faszyzmu ruszył VI Marsz Pamięci, w którym udział wzięli: przedstawiciele Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Wielkopolskiego, władz samorządowych i służb mundurowych szczebla powiatowego i gminnego rejonu kolskiego, członkowie regionalnych stowarzyszeń i organizacji, przedstawiciele Gminy Wyznaniowej w Łodzi, placówek muzealnych i kultury oraz dzieci i młodzież ze szkół powiatu kolskiego.

Podczas przemarszu, przy mogile pierwszej, hołd oddano pomordowanym w Kulmhof Romom i Sinti. Przy Ścianie Pamięci, miejscu docelowym Marszu złożono kwiaty i zapalono znicze. Leonard Śniadkiewicz, przedstawiciel Gminy Żydowskiej w Łodzi odmówił kadisz. Następnie dyrektor Wydziału Polityki Społecznej Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu Łukasz Krysztofiak odczytał list od wojewody wielkopolskiego Zbigniewa Hoffmanna, skierowany do uczestników Marszu.

Uroczystość zakończyło przemówienie p.o. kierownika Oddziału Bartłomieja Grzanki, nawiązujące m.in. do prośby o pamięć pozostawionej przez ostatnich więźniów obozu zagłady Kulmhof.

Niemiecki obóz zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem był ośrodkiem masowej, natychmiastowej zagłady Żydów w Kraju Warty. Został uruchomiony w grudniu 1941 r. Funkcjonował w dwóch okresach. Pierwszy trwał od 8 grudnia 1941 r. (pierwszy transport) do 11 kwietnia 1943 r., kiedy komando opuściło teren obozu wysadzając krematoria, a wcześniej (7 kwietnia) pałac. Eksterminacji dokonywano w samochodach – mobilnych komorach gazowych, przy użyciu gazu spalinowego. Ciała ofiar wywożono do oddalonego o 4 km Lasu Rzuchowskiego. Tam grzebano zwłoki w mogiłach o długości od 60 do 230 m. W pierwszej kolejności wymordowano Żydów z okolicznych gett: Koła, Kowali Pańskich, Kłodawy, Izbicy Kujawskiej. Od stycznia 1942 r. zaczęto przywozić do Chełmna Romów z Łodzi, z tamtejszego, utworzonego jesienią 1941 r., obozu, a następnie Żydów z getta łódzkiego oraz Żydów z Niemiec, Czech, Austrii, których jesienią 1941 r. osiedlono w Łodzi. Latem 1942 r. wskutek rozkładania się ciał w grobach masowych i zagrożenia epidemiologicznego wstrzymano transporty. Rozpoczęto wydobywanie zwłok z grobów i palenie ich w polowych krematoriach. W marcu 1943 r. zapadła decyzja o likwidacji obozu. Drugi okres trwał od wiosny/lata 1944 r. do 18 stycznia 1945 r. Eksterminacji dokonywano w obrębie Lasu Rzuchowskiego, gdzie zbudowano baraki i przystosowano teren do przyjmowania kolejnych transportów ofiar. W okresie od 23 czerwca do 14 lipca 1944 r. przybyło z Łodzi dziesięć transportów Żydów. Zamordowano wtedy 7 196 mieszkańców getta łódzkiego. Po tym czasie akcję eksterminacyjną przerwano. We wsi pozostałą część załogi Sonderkommando oraz grupa ostatnich, prawdopodobnie 47 więźniów żydowskich. Przetrzymywano ich w spichlerzu obok zburzonego pałacu. W nocy z 17 na 18 stycznia 1945 r w czasie ewakuacji SS-mani dokonali ostatniej egzekucji. Ze spichlerza wyprowadzono więźniów piątkami mordując ich strzałami w tył głowy. Zdesperowani więźniowie, zamknięci w spichlerzu, podnieśli bunt, zabili dwóch oprawców. Wtedy spichlerz wraz z więźniami Niemcy podpalili. Śledztwo prowadzone po wojnie przez sędziego Władysława Bednarza z Sądu Okręgowego w Łodzi ustaliło liczbę zamordowanych na 350 tys. Najniższą – 152 tys. ofiar ustalono na procesie w Bonn w latach 60. XX wieku. Najbardziej prawdopodobną jest liczba ok. 200 tys. zamordowanych.

Źródło: UM w Kole, Muzeum w Chełmnie i Starostwo Powiatowe w Kole