W 2012 roku największą, najokazalszą i najpiękniejszą zabytkową kamienicę kolskiej Starówki na rogu Starego Rynku i ul. Jasnej strawił ogromny pożar. Od tego czasu XIX-wieczny zabytkowy budynek stał i niszczał. Puste, czarne okna ziały pustką i powybijanymi szybami, a deszcz lał się do środka przez spalony dach. Dlatego wszystkich zatroskanych losem miasta mieszkańców Koła ucieszyła wiadomość sprzed ponad roku, że znalazł się inwestor, który kupił kamienicę. Kolejny cenny i piękny zabytek powróci w krajobraz miasta! W 2017 r. nowy właściciel  z Kalisza postawił rusztowanie dookoła elewacji oraz wyburzył część oficyn budynku od strony ul. Kajki. A od kilku dni mieszkańcy Starówki (i nie tylko!) się cieszą, bo znów widać ruch na budowie! Pojawili się robotnicy, przywieziono i zamontowano wysoki dźwig. Teraz na kolskiej Starówce stoją już 2 takie wielkie „żurawie”. Jakie prace będą robione w najbliższym czasie? Tylko u nas informacje z „pierwszej ręki” – od inwestora oraz od Konserwatora Zabytków!

Kamienica przy Starym Rynku nr 26 w Kole została zbudowana w poł. XIX w. Starsi kolanie mówią o niej „po hotelu”, ponieważ przed wojną, w czasie okupacji i jeszcze po wojnie miała ona funkcję hotelu miejskiego „Polonia”, należącego wcześniej do znanej kolskiej rodziny Jaźwińskich. Dodajmy, niegdyś bardzo pięknego hotelu z restauracją na parterze. Także w czasie okupacji istniał tu niemiecki hotel o nazwie „Deutsches Haus”. Później, już za PRL, przez jakiś czas mieściły się w niej pracownie plastyczne kolskiej Średniej Szkoły Plastycznej, restauracja „Ratuszowa” oraz kilka mieszkań kwaterunkowych przydzielonych na zasadach komunalnych. Ostatnia rodzina mieszkała tu jeszcze około 10 lat temu. W roku 1992 dom został wpisany do Rejestru Zabytków jako jedyny budynek mieszkalny na kolskiej Starówce.

Gdy wyprowadzili się ostatni lokatorzy, powoli zaczęła się degradacja kamienicy. Okazały gmach stał całkowicie pusty i już tylko niszczał oraz był rozszabrowywany. Spadkobiercy dawnych właścicieli mieszkali w tym czasie całym kraju i za granicą, i już nieczęsto interesowali się losem swojego dziedzictwa. Brakło gospodarza tu na miejscu, w Kole, a na dodatek pogarszający się stan techniczny budynku zniechęcał potomków rodziny Jaźwińskich do inwestowania ogromnych sum pieniędzy w ponad 100-letni budynek w prowincjonalnym Kole.

No i w konsekwencji wszystko to doprowadziło do tragedii – pożaru w 2012 roku, który strawił cały dach i dużą część więźby dachowej (patrz zdjęcie obok). Odtąd, po spaleniu się dachu, deszcz bez żadnych przeszkód lał się do wnętrza kamienicy wpisanej do Rejestru Zabytków.

Po pożarze, w sprawie ratowania, remontu czy rozbiórki kamienicy, odbyło się wiele spotkań i narad, także z udziałem władz miasta, poprzedniego burmistrza i przedstawiciela spadkobierców. Niestety, niewiele one przyniosły. Obiekt stał i straszył, kawałek po kawałku niszczał, rozpadał się na oczach nie tylko naszych, ale przede wszystkim na oczach wszystkich radnych i urzędników miejskich mających siedzibę w Ratuszu naprzeciwko.

Gdy potem, w kolejnej kadencji, burmistrz Stanisław Maciaszek ogłosił, że znalazł się inwestor chętny kupić kamienicę wraz z placem, mieszkańcy nie posiadali się z radości. I choć pierwsza koncepcja była taka, by budynek rozebrać, a na jego miejscu postawić nowy gmach, nawiązujący wyglądem do oryginału, to nigdy do tego nie doszło.

Jak podkreśla w rozmowie ze mną Wojciech Ciszyński – Konserwator Zabytków z Konina, od samego początku nie było mowy, aby kamienica została rozebrana. – To bardzo cenny i piękny obiekt wpisany do Rejestru Zabytków i wszystkim nam na nim zależy – dodaje. Konserwator zgodził się jedynie na rozbiórkę tylnych oficyn budynku, co zostało już częściowo zrobione, oraz na rozbiórkę wnętrza budynku głównego, a potem odtworzenie go, z zachowaniem i odnowieniem całej elewacji zewnętrznej.

– Sprawa tej kamienicy jest bardzo zawiła od samego początku. Nie było długo porozumienia co do jej przyszłości między jej spadkobiercami, czyli współwłaścicielami – mówi konserwator Ciszyński – Dodatkowo wszystko skomplikowała śmierć jednego ze współwłaścicieli, co spowodowało, że długo nie były uregulowane sprawy spadkowe. Dobrze się stało, że znalazł się inwestor i jest nowy właściciel.

Dziś kamienica jest już „w robocie” i wszystko wskazuje na to, że szybko odzyska swoją dawną świetność. Konserwator Zabytków Grzegorz Budnik, kierownik konińskiej Delegatury Państwowej Służby Ochrony Zabytków, wielokrotnie spotykał się z przedstawicielami inwestora by uzgodnić w jaki sposób ma być remontowana zabytkowa kamienica. Konserwator w ubiegłym roku pisał w odpowiedzi na nasze pytania o remont kamienicy:

„Już na spotkaniu z Burmistrzem Miasta Koła Stanisławem Maciaszkiem w dniu 23 marca 2017 r., w toku wstępnych rozmów roboczych, przedstawiłem swoje stanowisko w przedmiocie tej kamienicy – stanowisko określało warunki sine qua non możliwości prowadzenia dalszych rozmów o tym obiekcie:

– bezwzględnemu zachowaniu podlega historyczna kompozycja bryły, historyczna forma dachu i historyczna forma elewacji (wszystkich w obrębie murów magistralnych);

– uwzględniając katastrofalny stan zachowania kamienicy mogę dopuścić w trakcie remontu wymianę stropów i więźby dachowej z zastosowaniem nowych technologii – byłyby one wręcz konieczne z uwagi na to, że budynek musi być usztywniony;

– organ ochrony zabytków będzie skłonny do kompromisowych rozwiązań odnoszących się do dyspozycji przestrzennej wnętrz – zachowany będzie musiał być historyczny szkielet dyspozycji przestrzennej wnętrz; rozmowy mogą dotyczyć dodatkowych podziałów, jakiś scaleń wnętrz, zmian lokalizacji wewnętrznych otworów drzwiowych;

– stolarka okienna na poziomie powyżej parteru, zewnętrzna stolarka drzwiowa oraz historyczny detal podlegają konserwacji i odtworzeniu w częściach niezachowanych, z przyjęciem tradycyjnych technologii,

– możliwe jest rozważenie przekształcenia parteru w zakresie otworów witrynowych, z zastosowaniem rozwiązań nowoczesnych o formie harmonizującej z historyczną kompozycją elewacji.”

Mija zima i na placu remontu kamienicy po hotelu „Polonia” pojawili się robotnicy i ciężki sprzęt budowlany. Jakie prace będą wykonywane tam w najbliższym czasie? Z informacji, które uzyskaliśmy bezpośrednio od nowego właściciela kamienicy, inwestora z Kalisza, wynika, że Konserwator Zabytków dał pozwolenie na I etap prac rozbiórkowych oficyn z tyłu oraz prac przygotowujących obiekt główny do remontu. Rozbierane są resztki spalonego dachu, stare kominy, a potem będą rozbierane ściany i podłogi/sufity w środku, które są bardzo zniszczone, przemoczone od deszczu i przemarznięte. Główne mury obwodowe będą specjalnie wzmacniane wieńcami i spinane ze sobą w celu wzmocnienia. Potem będzie odbudowywany środek kamienicy, a elewacja będzie pieczołowicie odnawiana.

– Dopiero teraz otrzymaliśmy pierwsze dokumenty i pozwolenia od Konserwatora Zabytków pozwalające nam na na rozpoczęcie prac i  jest to początkowa faza. Przygotowujemy obecnie ten budynek do odbudowy i renowacji. Cała elewacja przywrócona będzie do stanu oczekiwanego przez Konserwatora. Natomiast co do wnętrza, to parter będzie miał funkcję usługowo-handlową, a wyżej będą dwie kondygnacje mieszkalne – mówi nowy właściciel kamienicy – Z tyłu, od strony ul. Kajki, będzie wybudowany nowy budynek mieszkalny 4-kondygnacyjny, z windą. Będzie to budynek o wyglądzie nowoczesnym, co zostało uzgodnione z Konserwatorem i przez niego zaakceptowane.

Tekst i foto: MARIUSZ KOZAJDA